Avans Yıllık İzin: Mahsup Edilebilir mi?

Yıllık izin ve yıllık izin hakkı 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili yönetmeliklerde düzenlenmiş olup aynı zamanda Anayasal düzeyde korunan bir dinlenme hakkıdır. İş Kanunu’nun 53. Maddesi uyarınca, işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir 1 çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Buna göre yıllık izne hak kazanabilmek için çalışanın, işyerinde en az 1 yıllık kıdem süresini doldurması gerekir.

Çalışanın 1 yıllık kıdem süresini doldurmamasına rağmen kanunen hak etmediği halde ya da hak ettiği bütün yıllık izinlerini kullanmasının ardından fazladan izin kullanması durumlarına uygulamada çokça rastlanmaktadır. Bu halde “avans yıllık izin” uygulamasından bahsedilmektedir.

Mevzuatta avans yıllık izin uygulaması ile ilgili herhangi yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. Doktrin ve uygulamada da bu konu tartışmalıdır.

Doktrindeki bir görüşe göre; yıllık izin hakkı anayasal bir dinlenme hakkı olup vazgeçilemez ve paraya dönüştürülemez. Her yıl Kanun’da yazılı süreler kadar çalışanın dinlendirilmesi gereklidir. Bu yönüyle avans izin kullandırılamaz. İşveren, hak etmediği halde çalışana izin vermişse, bu izinler “işveren tarafından verilen diğer izinler” niteliğinde sayılır. Çalışanın avans izin kullanımına dair onayı olsa dahi bu onay ve uygulama geçersizdir.

Doktrindeki, bizim de katıldığımız diğer bir görüşe göre, tarafların anlaşması halinde çalışanın avans izin kullanımı mümkündür. Bu uygulamanın yazılı şekilde yapılması hem çalışan hem de işveren açısından koruyucu olacaktır. Bu görüş, iş sözleşmesi devam ederken kullanılan avans izinlerin, ileride hak edilecek izinlerden mahsup edilebileceğini de kabul etmektedir.

İş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi durumunda, kullanılan avans izinlerin çalışanın ücretinden kesilmesi ve kesintinin ardından çalışanın bakiye borcunun kalması durumunda, bu tutarın çalışandan iade alınması konusu da hukuken tartışmalıdır. Doktrinde ve içtihatlarda farklı görüşler mevcuttur. Bir görüş, ücretten kesintinin ve kullanılan avans iznin parasal iadesinin mümkün olamayacağını savunmaktadır. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2016/26145 E., 2020/11957 sayılı Kararında da “İşverenin işçiye kullandırdığı yıllık ücretli iznin hak edilenden fazla olduğu öne sürülerek karşılığında parasal iade talep etmenin yasal bir dayanağı yoktur.” şeklinde hüküm tesis edilmiş ve parasal iadenin mümkün olmadığını hüküm altına alınmıştır.  

Bir başka görüş ise, çalışanın yazılı kabul ve muvafakatiyle avans izin kullanımlarının ücretten kesilebileceğini ve ücretten kesinti yoluyla mahsuplaşmanın yetersiz olduğu hallerde, çalışandan borcun parasal iadesinin istenebileceğini savunmaktadır.

Her durumda, avans izin kullanımının yazılı olarak düzenlenmesi, çalışandan işten çıkış anında ücretten kesinti yapılabilmesi için ön onay alınması ve borcun çalışandan tahsil edilebileceğine dair de yine çalışanın kabulünün ve onayının alınması uygun olacaktır. Bu tür yazılı mutabakatlar, işvereni hukuki açıdan güçlendirecek ve ileride doğabilecek uyuşmazlıkları en aza indirecektir.